Điện gió - Tiềm năng đóng góp trung hòa các bon cho Việt Nam vào năm 2050

Xu hướng trung hòa các bon trên thế giới

Tại Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về biến đổi khí hậu (COP 26) tổ chức vào tháng 11/2021 tại Glasgow, Vương quốc Anh đã nêu mục tiêu giữ nhiệt độ Trái đất không tăng quá 1,50C. Mục tiêu này có thể khó đạt được khi Trái đất vốn đã nóng lên 1,10C, tăng đến 0,20C mỗi thập kỷ. Việc giữ lựa chọn duy trì ở mức dưới 1,50C cho thấy các quốc gia tham gia Hiệp định đều đồng ý rằng, vấn đề hiện tại không chỉ quan trọng mà còn khẩn cấp. Các quốc gia đã thống nhất trong Điều 28 của Hiệp ước Khí hậu Glasgow, văn bản chính trị chính do Hội nghị đề ra, để đưa ra các tham vọng lớn hơn vào thời điểm diễn ra Hội nghị lần tiếp theo năm 2022, thay vì chờ đến năm 2025. Đây là một động thái chính trị nhằm vào 40 quốc gia không nộp đúng hạn bản cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) và những quốc gia đã nộp nhưng không tăng cường mức độ các tham vọng. Điều 32 Hiệp ước Khí hậu Glasgow kêu gọi các bên liên quan chuẩn bị các chiến lược chuyển đổi từ phát thải dài hạn nồng độ thấp khí sang phát thải ròng bằng 0 tại thời điểm trước, hoặc khoảng giữa thế kỷ và chiến lược này cần phải hoàn thiện vào tháng 11/2022.

    Về vấn đề tài chính khí hậu, Điều 44 của Hiệp ước quy định, mục tiêu huy động 100 tỷ USD mỗi năm của các bên (là các nước phát triển) vào năm 2020 đã không đạt được. Hiệp ước cũng yêu cầu các quốc gia phát triển tăng mạnh nguồn tài chính cho phù hợp với tình hình, đồng thời, xem xét gấp đôi kinh phí. Hội nghị Glasgow cũng là dịp để hoàn thành các cuộc đàm phán về cơ chế hợp tác quốc tế. Các thảo luận về Điều 6.2 trong Thỏa thuận Paris đặt ra các quy tắc nhằm tránh việc gian dối trong tính lượng phát thải khi liên kết vào Hệ thống Giao dịch Phát thải (Emission Trading Systems), hoặc thanh toán bù trừ trên thị trường các bon tự nguyện quốc tế để không phải trả cho lượng phát thải quá mức cam kết của mình. Khung điều lệ trên vẫn có thể áp dụng dù còn thiếu sót cần cải thiện.

    Trước khi diễn ra COP 26, một số nước đã có cam kết phát thải ròng các bon bằng 0 như Uruguay, Na Uy sẽ hoàn thành vào năm 2030; Phần Lan năm 2035; Áo năm 2040; Thụy Điển năm 2045; các nước Liên minh châu Âu (EU), Vương quốc Liên Hiệp Anh (UK), Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất (UAE) năm 2050…

Việt Nam và trung hòa các bon

    Tại COP 26, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính có tuyên bố làm nên lịch sử: Việt Nam sẽ đạt mức phát thải ròng khí nhà kính bằng 0 vào năm 2050. Đây là một bước ngoặt, một sự tái định hướng có ảnh hưởng sâu rộng đối với xã hội và phù hợp với tinh thần của thời đại. Việt Nam cũng đã ký Tuyên bố chuyển đổi năng lượng than đá sang năng lượng sạch toàn cầu; Cam kết chuyển đổi để dừng sản xuất điện than không có công nghệ lọc CO2 trong những năm 2040 (hoặc sớm nhất có thể) và ngừng cấp giấy phép mới cho các dự án nhiệt điện than không có công nghệ lọc CO2 mà chưa hoàn thành quá trình phê duyệt tài chính, đồng thời ngừng xây dựng các dự án nhiệt điện than không có công nghệ lọc CO2 mới, cũng như kết thúc các chính sách mới hỗ trợ trực tiếp của Chính phủ cho ngành công nghiệp nhiệt điện than quốc tế không qua công nghệ lọc CO2. Cùng tham gia ký kết với Việt Nam có Hàn Quốc và các nước ASEAN như Philippin, Singapo, Inđônêxia và Brunei. Bốn quốc gia tiêu thụ nhiều than đá nhất là Trung Quốc, Ấn Độ, Mỹ và Nhật Bản đã không tham gia ký kết.  

Đề xuất giải pháp phát triển điện gió - trung hòa các bon ngành năng lượng

    Theo tính toán của ông Kadelas, 2017 (Bảng 1 và Hình 1), điện gió có mức phát thải các bon thấp nhất so với các nguồn điện khác như than, dầu, khí, hạt nhân, thủy điện, điện mặt trời, điện gió trên bờ -9 g/Kwh, điện gió ngoài khơi -16 g/Kwh, trong khi đó điện than là 1.050 g/Kwh gấp gần 100 lần so với điện gió. Theo nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới, tiềm năng kỹ thuật điện gió của Việt Nam là rất lớn, có thể đạt trên 500 GW (trên đất liền là 42 GW, điện gió ngoài khơi của Việt Nam là 475 GW ở các vùng biển cách bờ tới 200 km). 

Bảng 1. Phát thải các bon từ các nguồn điện

Hình 1. Sơ đồ phát thải các bon theo nguồn điện

    Hiện nay, tính đến hết năm 2021, trong hệ thống điện quốc gia đã có tổng cộng 84 Nhà máy điện gió với tổng công suất 3.980,27 MW được công nhận vận hành thương mại COD, giúp giảm thiểu hàng triệu tấn các bon. Đồng thời, còn 36 Nhà máy chưa kịp vận hành thương mại kịp thời hạn FIT 2, ngày 30/10/2021. Báo cáo “Lộ trình phát triển điện gió ngoài khơi cho Việt Nam” do Ngân hàng thế giới (WB) công bố ngày 12/6/2021 cho thấy, Việt Nam có thể trở thành một quốc gia có ngành điện gió ngoài khơi với kịch bản cao 70 GW đến năm 2050 với giá thành sản xuất điện thấp, giảm thiểu hàng tỷ tấn các bon, nội địa hóa đến 70%, công suất điện có thể đạt 35% trong hệ thống điện của Việt Nam. Với nguồn năng lượng tái tạo điện gió trên bờ, ngoài khơi rất lớn lên đến hơn 500 GW và cam kết phát thải các bon trung hòa vào năm 2050, cùng với sự phát triển thành một trung tâm điện gió ngoài khơi của thế giới, nguồn năng lượng điện gió siêu nhỏ các bon thì rất cần bổ sung các dự án điện gió trên bờ và trên biển vào trong Quy hoạch phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030 tầm nhìn đến 2050 và Quy hoạch điện 8.

    Để hiện thực hóa tầm nhìn trung hòa các bon nói chung và trung hòa các bon năng lượng nói riêng đến 2050, cần triển khai một số nội dung:

    Thứ nhất, sớm có lộ trình giảm nguồn nhiệt điện từ than, khí và phát triển thêm điện gió trên bờ và điện gió ngoài khơi, điện gió sẽ giúp sẽ làm giảm 100 lần các bon so với điện than, 70 lần điện khí.

    Thứ hai, tận dụng chính sách hợp tác quốc tế trong chuyển giao, nội địa hóa công nghệ điện gió với các đối tác quốc tế.

    Thứ ba, tận dụng nguồn vốn sẵn có để có thể sản xuất hàng trăm GW điện gió giúp giảm phát thải đáng kể các bon và tạo nền móng phát triển ngành công nghiệp điện gió, đặc biệt điện gió ngoài khơi, tạo ra sức mạnh mềm, sức mạnh xanh cho quốc gia.

    Thứ tư, đào tạo nhân lực và thu hút nhân tài trong hoạt động chuyển đổi năng lượng xanh từ điện gió.

    Thứ năm, nghiên cứu và xây hệ thống lưu trữ năng lượng để điều tiết công suất điện gió, điện mặt trời.

Tài liệu tham khảo:

1. Đỗ Nam Thắng, 2021. Cơ hội hiện thực hóa cam kết phát thải ròng về 0 của Việt Nam. Tạp chí Môi trường, tháng 11/2021
2. Kadellis, 2017. Life cycle energy and carbon footprint of Offshore Wind Energy. Comparison With Onshore Counterpart.  Journal of Renewable Energy. P.
3. PCC, 2021. Mitigation Pathways Compatible with 1.5°C in the Context of Sustainable Development. Chapter 2 in the book: “Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty”
4. WB, 2021. Vietnam’s Offshore Wind Development Roadmap Report. 216 p.
5. Báo Tuổi trẻ. Điện gió ngoài khơi: đăng ký 110.000 MW, dự thảo quy hoạch chỉ... 5.000 MW. Link: https://tuoitre.vn/dien-gio-ngoai-khoi-dang-ky-110-000-mw-du-thao-quy-hoach-chi-5-000-mw-20211216162333346.htm

TS. Dư Văn Toán

Viện Nghiên cứu biển và hải đảo

(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 1/2022